Het boek Arrival City

In het boek ‘Arrival City’ (De Trek naar de Stad) beschrijft Doug Saunders immigratieprocessen van landelijke naar stedelijke gebieden. ‘Arrival Cities’ zijn de delen van steden (wijken) waar deze immigranten in eerste instantie terecht komen en van waaruit ze hun positie trachten te verbeteren. De auteur bespreek immigratiestromen die op verschillende momenten gedurende de wereldgeschiedenis en over heel de wereld hebben plaatsgevonden. Hij geef voorbeelden uit Turkije (Istanbul), Thailand (Bangkok), Engeland (Londen), Frankrijk (Parijs), Spanje (Barcelona), Amerika (Los Angeles) en Nederland (Amsterdam). Hij probeert daarbij aan te tonen dat, ondanks de uiteraard aanwezig geografische en temporele verschillen, de onderliggende oorzaken voor de immigratie, de processen die hierdoor op gang komen en de succes- en faalfactoren (tot op bepaalde hoogte) vergelijkbaar zijn.

In sommige gevallen zijn de Arrival cities het best te karakteriseren als sloppenwijken en bestaan van deze wijken brengt grote risico’s met zich mee: Politieke en maatschappelijke onrust, (sociaal) geweld, voortdurende armoede en verspreiding van ziekte. Het belangrijkste risico echter (en dat manifesteert zich zeker niet alleen in sloppenwijken, maar ook de ‘steden van aankomst’ die er op het eerste oog meer verzorgd uitzien) is dat de immigratie uiteindelijk mislukt; mensen treden niet toe tot de middenklasse, blijven functioneren ‘tussen culturen in’ en slagen er niet in een sociaal netwerk op te bouwen. Dit kan leiden tot frustratie en fundamentalisme.

Het is echter zeker niet zo dat Arrival Cities per definitie problemen creëren en universeel kunnen worden gekarakteriseerd als ‘gebieden van wanhoop’. In tegendeel, voor veel bewoners van deze wijken zijn het juist ‘gebieden van hoop’. Vanuit de Arrival Cities hopen zij langzaam maar zeker stappen te maken richting de middenklasse, met een verbetering van hun gezondheid en economische positie tot gevolg en (vooral) beter kansen voor kinderen. Dit trachten ze te realiseren door gebruik te maken van bestaande en nieuwe sociale netwerken, door scholing, door een zorgvuldige langjarige planning en een bewuste inschatting van risico’s. Overal op de wereld zijn succesvolle voorbeelden te vinden, waarbij de immigratie van landelijk naar stedelijk een spectaculaire verbetering betekende van hun eigen positie en (vooral) die van volgende generaties. In de nieuwe omgeving ontwikkelden de immigranten zich sterk, wat onder andere tot uitdrukking komt in politiek activisme, hun economische positie, het ontstaan van organiserend vermogen en secularisatie.

Omdat de immigranten (zeker de 1e generatie) vaak intensieve sociale en financiële relaties onderhouden met de landelijke gebieden (‘dorp van oorsprong’) waar ze vandaan kwamen, profiteren deze ook vaak mee.

Essentieel is dan de vraag hoe succesvolle ‘Arrival Cities’ gecreëerd kunnen worden. ‘Arrival Cities’ die de bewoners in staat stellen (langzaam maar zeker) stappen omhoog te zetten op de sociale ladder. Doug Saunders noemt diverse succesvoorwaarden, die zouden moeten leiden tot benutten van economische potentieel en opwaartse sociale mobiliteit:

Voor immigranten is er de mogelijkheid tot eigendom van de grond waarop hun woning staat, zodat ze kunnen profiteren van waardestijgingen.
De voorzieningen, op het gebied van veiligheid, sanitair en onderwijs, zijn op orde.
Ondernemerschap wordt gestimuleerd en gefaciliteerd; er bestaat bijvoorbeeld de mogelijkheid om een eigen winkel te openen.
De immigranten worden geaccepteerd en hun aanwezigheid wordt gelegaliseerd. Ze maken kans om (op termijn) volwaardig en gelijkwaardig deel te nemen aan de maatschappij.
Flexibiliteit in ruimtelijke en sociaal-economische planning is benodigd om in te spelen op bottom-up initiatieven vanuit de wijk.

Wat volgende de auteur niet werkt, en zal leiden tot een ineffectieve en onwenselijke situatie:

Verzet tegen de aankomst van immigranten of dit trachten te verbieden
Verwaarlozing en en/het negeren van de bestaande situatie
(Blijven) benadrukken van de tijdigheid van de aanwezigheid van de immigranten
Initiatieven gericht op het ‘opruimen’ van de problemen, zonder aandacht voor de onderliggende oorzaken
Inzetten van sociale programma’s zonder dat deze bijdragen aan de zelfredzaamheid
Qua ruimtelijke en sociaal-economische planning is het niet goed wanneer (basis)voorzieningen ontbreken, er sprake is van monofunctionaliteit en functiescheiding, de bevolkingsdichtheid (te) laag is en de prijzen voor woonruimtes te hoog.